Kościół parafialny

Kościół parafialny w Pysznicy należy do tych świątyń, które w krajobrazie okolic Stalowej Woli stanowią bardzo czytelny punkt orientacyjny – zarówno przestrzenny, jak i symboliczny. Murowana bryła w stylu neobarokowym wyrasta ponad zabudowę wsi, przypominając o czasach, kiedy lokalna społeczność z ogromnym wysiłkiem wznosiła nową świątynię w miejsce dawnego, drewnianego kościółka. Pierwsze wrażenie to poczucie, że jest się w miejscu, gdzie historia i współczesność przenikają się dosłownie na każdym kroku – od kamienia węgielnego wmurowanego w latach 20. XX wieku po współczesne tablice ogłoszeń i codzienny rytm parafialnego życia.

Wprowadzenie – kościół w sercu Pysznicy

Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Jana Chrzciciela stoi przy głównej drodze przebiegającej przez Pysznicę, tworząc wraz z plebanią, otoczeniem zieleni i pobliską zabudową swoiste centrum miejscowości. Jadąc od strony Stalowej Woli, świątynia pojawia się nagle za zakrętem – z daleka widać wieżę i charakterystyczną, masywną fasadę, która dobrze komponuje się z łagodnym, lekko pofałdowanym krajobrazem doliny Sanu. Otoczenie kościoła sprawia wrażenie zadbanego, ale pozbawionego sztucznego „folderowego” uporządkowania – to przestrzeń żywej parafii, a nie tylko zabytku.

W ciągu dnia uwagę przyciąga jasny tynk, ceglane detale i wyraźnie wyodrębniona bryła prezbiterium, transeptu oraz nawy, a wieczorem – ciepłe światło bijące z okien, które domyka obraz kościoła jako miejsca nieustannie używanego, a nie tylko otwieranego od święta. Wrażenie jest takie, jakby świątynia od zawsze stanowiła serce Pysznicy – choć w rzeczywistości obecny neobarokowy kościół jest stosunkowo „młody” w porównaniu z historią samej parafii, sięgającą XVII wieku.

Rys historyczny – od drewnianej świątyni do neobarokowej bryły

Historia parafii w Pysznicy sięga XVII wieku, kiedy to erygowano tu samodzielną wspólnotę, a w centrum wsi stanął drewniany kościół, który przez wieki pełnił funkcję głównego miejsca kultu. Z biegiem lat świątynia stawała się jednak za mała i coraz bardziej wysłużona, dlatego na początku XX wieku zaczęła dojrzewać decyzja o budowie nowego, murowanego kościoła. Dla miejscowości położonej na obrzeżu wielkich szlaków komunikacyjnych był to projekt ambitny – wymagający zarówno zaplecza finansowego, jak i silnego przywództwa proboszcza.

Nowy kościół wzniesiono w latach 1924–1931 według projektu architekta Wawrzyńca Dajczaka, na miejscu poprzedniej drewnianej świątyni. Inicjatorem budowy był ówczesny proboszcz ks. Tomasz Grodecki, a po jego nagłej śmierci dzieło kontynuował i doprowadził do końca ks. Ignacy Pyzik, który na trwałe zapisał się w pamięci parafian jako duchowy i organizacyjny filar tej inwestycji. Wmurowanie kamienia węgielnego zbiegło się z czasem odbudowy niepodległego państwa polskiego, przez co kościół w Pysznicy stał się również ważnym symbolem odradzającej się tożsamości lokalnej wspólnoty.

Architektura zewnętrzna – neobarok w podkarpackim wydaniu

Świątynia została zaprojektowana jako murowana, ceglana konstrukcja w stylu neobarokowym, co w krajobrazie okolicznych lasów i pól daje ciekawy efekt połączenia monumentalności z wiejskim kontekstem. Fasada kościoła jest masywna, z wyraźnym podziałem pionowym i poziomym, urozmaicona pilastrami, gzymsami oraz łukowymi otworami okiennymi, które łagodzą surowość bryły. Wejście główne podkreślone jest portalem i schodami, które niejako „prowadzą” wzrok ku wieży, stanowiącej naturalną dominantę w pasażu drogi biegnącej przez Pysznicę.

Od strony prezbiterium bryła kościoła wyraźnie dzieli się na część ołtarzową i nawę, co najlepiej widać, obchodząc świątynię dookoła i przyglądając się układowi dachu oraz rozmieszczeniu okien. Z bliska ciekawie prezentują się ceglane detale i wykończenia narożników, które podkreślają neobarokowy charakter budowli, a równocześnie zdradzają warsztat początku XX wieku – to raczej spokojna, zrównoważona architektura niż przerysowany barok pełen ozdobników.

Wnętrze – przestrzeń światła, sklepienia i ołtarzy

Po przekroczeniu progu uwagę od razu przyciąga przestronna nawa, w której wyraźnie czuć zamysł architekta, aby połączyć reprezentacyjny charakter świątyni z funkcjonalnością parafialnego kościoła wiejskiego. Wnętrze jest jasne, doświetlone dużymi oknami, a neobarokowe formy – łukowe arkady, gzymsy, sklepienia – tworzą harmonijną całość, która sprawia wrażenie spójnej i uporządkowanej. Wrażenie przestronności potęguje układ naw i wysokość sklepienia nad częścią centralną.

Ołtarz główny, dedykowany Podwyższeniu Krzyża Świętego i św. Janowi Chrzcicielowi, stanowi serce kościoła – kompozycja architektoniczna z kolumnami, zwieńczeniami i krucyfiksem wyraźnie nawiązuje do stylu barokowego, choć wykonana została już w XX wieku. W bocznych ołtarzach i kaplicach obecne są wizerunki Maryjne oraz świętych szczególnie ważnych dla lokalnego kultu, co nadaje wnętrzu bardzo osobisty charakter – widać tu ślady wielu pokoleń parafian, którzy przed tymi obrazami i figurami zostawiali swoje intencje i podziękowania.

Detale, polichromie i wyposażenie

Przy dłuższym zatrzymaniu wzrok zaczyna wyłapywać detale – zdobione konfesjonały, rzeźbione ławki, balaski oraz stacje Drogi Krzyżowej, które prowadzą wzdłuż ścian nawy. Elementy te, choć powstały na przestrzeni lat, tworzą jednolity stylistycznie zestaw, zdominowany przez klasyczne formy i stonowaną kolorystykę, pozwalającą skupić uwagę na ołtarzu głównym. Z perspektywy osoby odwiedzającej kościół nie tylko na Mszę, ale również „turystycznie”, ważne jest także wrażenie autentyczności – to wnętrze żyje, jest użytkowane, a ślady codziennego funkcjonowania parafii dodają mu wiarygodności.

Na uwagę zasługuje również ambona oraz chór muzyczny z organami, z którego podczas nabożeństw rozchodzi się dźwięk dobrze wypełniający przestrzeń nawy. Organy, nawet jeśli nie należą do największych w regionie, nadają liturgii podniosły charakter, a słuchane z ławki w środku nawy budują atmosferę, która w połączeniu z zapachem kadzidła i światłem świec tworzy bardzo plastyczne wspomnienie.

Parafia jako żywa wspólnota

Kościół parafialny w Pysznicy to nie tylko obiekt zabytkowy, ale przede wszystkim centrum życia religijnego i społecznego miejscowości oraz okolicznych przysiółków. W parafii działa wiele grup formacyjnych i modlitewnych, organizowane są nabożeństwa okolicznościowe, procesje, rekolekcje i wydarzenia, które gromadzą mieszkańców w różnych porach roku – od Bożego Ciała po odpust parafialny związany z Podwyższeniem Krzyża Świętego.

Rytm życia wyznaczają codzienne Msze święte, nabożeństwa stałe (jak choćby adoracje czy nowenny), a także przygotowania do świąt, które widać zarówno w dekoracji wnętrza, jak i w natężeniu ruchu wiernych przed Bożym Narodzeniem czy Wielkanocą. Dzięki temu świątynia nie pełni roli „muzealnej” – nawet odwiedzając ją poza godzinami głównych nabożeństw, łatwo zauważyć, że jest mocno zakorzeniona w codzienności wiernych.

Kościół na tle okolicy i innych obiektów sakralnych

Parafia w Pysznicy tworzy wraz z innymi obiektami sakralnymi w gminie i powiecie ciekawą sieć miejsc, które warto uwzględnić w planowaniu trasy po okolicach Stalowej Woli. W samej parafii znajduje się m.in. drewniana kaplica w Olszowcu z końca XVIII wieku, poświęcona również Podwyższeniu Krzyża Świętego i św. Janowi Chrzcicielowi, która stanowi interesujący kontrapunkt wobec murowanej świątyni parafialnej – pokazuje, jak dawniej wyglądała sakralna architektura tych ziem.

W pobliskiej Stalowej Woli i okolicznych miejscowościach na trasie szlaku architektury sakralnej można zestawić pysznicki kościół z drewnianą świątynią św. Floriana, modernistyczną bazyliką w centrum miasta czy rozwadowską farą, obserwując różnorodność stylów i epok, z których wyrastają te budowle. Dzięki temu Pysznica sprawdza się bardzo dobrze jako jeden z punktów szerszej wycieczki po sakralnym dziedzictwie regionu – szczególnie dla osób lubiących łączyć zwiedzanie z poznawaniem lokalnej historii i codziennego życia mniejszych miejscowości.

Informacje dla odwiedzających

Kościół parafialny w Pysznicy leży kilka kilometrów na wschód od Stalowej Woli, przy drodze przebiegającej przez wieś i łączącej ją z okolicznymi miejscowościami, co ułatwia odwiedzenie świątyni zarówno samochodem, jak i komunikacją lokalną. W sąsiedztwie znajdują się przystanki autobusowe obsługujące m.in. relacje pomiędzy Stalową Wolą a Pysznicą i okolicznymi przysiółkami, a do samej miejscowości prowadzi także trasa popularnych szlaków rowerowych, w tym Green Velo, przebiegająca przez gminę.

Bezpośrednią opiekę nad kościołem sprawuje parafia rzymskokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Jana Chrzciciela z siedzibą przy ul. Wolności 297 w Pysznicy, co jest zarazem adresem samej świątyni i plebanii. Aktualne informacje kontaktowe, ogłoszenia parafialne czy bieżące komunikaty związane z nabożeństwami i wydarzeniami duszpasterskimi publikowane są regularnie na oficjalnej stronie parafii.

Godziny zwiedzania kościoła parafialnego w Pysznicy nie są formalnie wydzielone jak w muzeach – świątynia funkcjonuje przede wszystkim jako kościół parafialny, dlatego najlepszym momentem na odwiedzenie wnętrza są godziny poprzedzające lub następujące po Mszach świętych. W niedziele i święta liturgiczne Msze odprawiane są zazwyczaj o godzinach: 7:00, 9:00, 11:00 i 18:00 (plus wieczorna Msza w sobotę jako niedzielna), natomiast w dni powszednie obowiązuje porządek podany aktualnie w ogłoszeniach parafialnych – przed przyjazdem warto sprawdzić go na stronie parafii. Wejście do kościoła jest bezpłatne, nie ma biletów ani kas – można natomiast złożyć dobrowolną ofiarę na utrzymanie świątyni. Do Pysznicy najłatwiej dotrzeć samochodem ze Stalowej Woli w kierunku wschodnim, korzystając z lokalnych dróg, lub autobusami kursującymi między miastem a gminą; w okolicy kościoła znajdują się miejsca, gdzie można zatrzymać auto przy drodze, pamiętając o nieblokowaniu dojazdu do posesji i plebanii. Osoby planujące przyjazd w grupie zorganizowanej, szczególnie poza godzinami nabożeństw, powinny skontaktować się wcześniej z parafią telefonicznie lub mailowo, aby ustalić możliwość zwiedzania wnętrza, oprowadzenia lub udziału w Mszy św. w dogodnym terminie.

Kościół w Pysznicy jako cel wycieczki

Kościół parafialny w Pysznicy dobrze wpisuje się w charakter spokojnej, jednodniowej wycieczki po mniej oczywistych miejscach powiatu stalowowolskiego, zwłaszcza jeśli łączy się zwiedzanie świątyni z przejazdem przez okoliczne lasy i dolinę Sanu. Sama miejscowość, mimo że nie jest klasycznym kurortem turystycznym, oferuje atmosferę małej podkarpackiej wsi, w której kościół pozostaje naturalnym centrum krajobrazu i życia społecznego.

Odwiedzenie świątyni można bez trudu połączyć z dalszą trasą w kierunku Rozwadowa, Stalowej Woli, Radomyśla nad Sanem czy Zaklikowa, tworząc własny „szlak kościołów” o bardzo zróżnicowanych stylach – od drewnianych, przez neobarokowe, po modernistyczne. W tak ułożonej podróży neobarokowa świątynia w Pysznicy staje się ważnym ogniwem, pozwalającym docenić, jak w niewielkiej odległości od dużego ośrodka przemysłowego wciąż funkcjonują żywe, wiejskie parafie z ciekawą historią i własnym charakterem.

Podsumowanie

Kościół parafialny w Pysznicy to przykład świątyni, która łączy w sobie cechy lokalnego zabytku, ważnego punktu na mapie sakralnego dziedzictwa regionu i jednocześnie bardzo codziennej, bliskiej mieszkańcom przestrzeni życia religijnego. Neobarokowa architektura, historia budowy sięgająca okresu międzywojennego oraz długie dzieje samej parafii tworzą opowieść, którą widać zarówno w murach, jak i w sposobie funkcjonowania wspólnoty skupionej wokół kościoła.

Odwiedzając Pysznicę, łatwo dostrzec, że ta świątynia nie jest jedynie punktem na liście zabytków, ale żywym sercem miejscowości – miejscem, gdzie krzyżują się ścieżki parafian, pielgrzymów i turystów szukających spokojnych, autentycznych miejsc z dala od masowej turystyki. W zestawieniu z innymi kościołami powiatu stalowowolskiego stanowi ważny element mozaiki lokalnego dziedzictwa – świadectwo wiary, pracy kilku pokoleń i nieprzerwanej ciągłości małej, podkarpackiej wspólnoty.